Volunteer Correct beschouwt de Rambam-uitzending over fout vrijwilligerswerk
Volunteer Correct, de stichting die zich inzet voor verduurzaming van internationaal vrijwilligerswerk, heeft een kritische recensie geschreven over de Rambam-docu, die in december door de VARA werd uitgezonden. Voor iedereen die de docu nog niet gezien heeft: op de website van Rambam kun je ’n integraal bekijken. (Uitzending 8 december 2016)
Hieronder de recensie van Volunteer Correct:
Wij waren al een tijdje op de hoogte van de plannen van Rambam om zich eens kritisch en scherp te verdiepen in het wereldje van het internationaal vrijwilligerswerk. De redactie hing regelmatig aan de telefoon bij het bestuur van Volunteer Correct. De interesse was oprecht, een programma als Rambam stelt het maatschappelijke dilemma voorop, zo is onze indruk, maar direct daar achteraan gelden moderne televisiewetten: de honger naar kijkers. De doelgroep wordt niet gezocht niet bij de contemplatieve volwassene met levenservaring, die een goed gesprek wil beluisteren. Rambam is een flashy en hip programma, shots duren niet meer dan 30 seconden, met wervelstormen aan snelle informatie. Vóórdat de verwachte vervolgvragen worden gesteld is het volgende shot alweer gestart. Vijfentwintig minuten sneltreintelevisie zet veel op de kop. Voor nuancering is geen tijd. Dat een hele kwalijke praktijk wordt blootgelegd, juicht Volunteer Correct van harte toe. Maar de vraag is ook: in hoeverre worden alle organisaties die vrijwilligerswerk in het buitenland aanbieden niet erg over één kam geschoren?
Schrijver van deze redactionele beschouwing van onderhavige Rambam-uitzending is net terug na een reis naar Ghana. Ghana is een stabiel land met een vredelievend volk, dus is altijd een ‘vrijwilligers-darling’ geweest. Maar vier jaar geleden dook in West-Afrika de ziekte ebola op. Jarenlang gingen er nauwelijks meer vrijwilligers naar Ghana. Daar hebben veel lokale projecten met een belang in de inzet van vrijwilligers flink onder geleden. In Ghana is echter nooit sprake geweest van ebola. Alle vrijwilligerswerk in Afrika heeft geleden onder ebola, zelfs tot aan Tanzania en Zuid-Afrika aan toe, waar de ziekte ook nooit is opgedoken. En dan te bedenken dat vanuit Ghana bezien Europa dichterbij ligt dan Tanzania en Zuid-Afrika! Zo primair werkt het met de mens; zo weinig zoekt men… de nuance. Dat Rambam zo’n ‘ebola’-achtige invloed zou kunnen hebben (‘waar rook is, is vuur’, dus doe maar helemáál geen vrijwilligerswerk’), dat zou tragisch zijn. Overigens is de uitzending voor 90% opgehangen aan één segment: het vrijwilligerswerk met jonge kinderen, met name in weeshuizen.
Fun-vrijwilligerswerk
Toch is Volunteer Correct blij met de Rambam-uitzending. De ‘markt’ van internationaal vrijwilligerswerk is een hele diffuse en kwetsbare. Het is een instrumenteel bemiddelende markt, waarbij het doel niet zou moeten liggen bij het vrijwilligerswerk en de vrijwilliger, doch bij een zingevende interculturele relatie, die zich vertaalt naar de juiste inzet van expertise en daadkracht ten behoeve van een bijdrage aan een concreet en positief maatschappelijk doel. Daar hoort het door Rambam zo krachtig aan de oppervlakte gebrachte foute vrijwilligerswerk gewoon niét bij! In dit vooral op ‘voluntourism’ gerichte vrijwilligerswerk, georganiseerd door commerciële vrijwilligersreisbureaus, staan de fun-ervaring van de vrijwilliger en het verdienmodel van het bedrijf centraal.
Rambam besteedt veel aandacht aan het weeshuisvrijwilligerswerk, waar (gelukkig) de laatste tijd een flink vergrootglas op wordt gezet. Juist dit marktsegment is aantrekkelijk voor jonge, vooral vrouwelijke (80%!) vrijwilligers: je hoeft er niks voor te kunnen en het werken met jonge kinderen appelleert erg makkelijk en snel aan een bijzondere persoonlijke ervaring. (Het woord ‘knuffelen’ duikt dan steevast op.) De opgenomen telefoongesprekken met aanbiedende organisaties doen ons huiveren van schaamte en boosheid: je zou er liefst een officiële inspectie-instantie op af sturen. Het zou gewoon verboden moeten worden. Volunteer Correct heeft nog heel veel werk te doen!
Deze foto is een still uit de documentaire #DOINGGOOD van Loeke de Waal en Steffi Posthumus
Nuancering
Het is onthutsend zo’n blik te kunnen werpen in een wereld met zulke valse praktijken. Tegelijkertijd heb je dit wel nodig om iets te kunnen aanpakken.
Het zou geweldig zijn geweest, als de uitzending tien minuten langer had geduurd en deze tien extra minuten zouden worden besteed aan het licht werpen op de praktijken van een aantal duurzame, niet-commerciële projectorganisaties, die vrijwilligers zinvol inzetten in een interculturele setting met alleen maar maatschappelijke, sociale ‘winst’ en bijzondere persoonlijke ervaring en groei tot gevolg, zowel aan de kant van de vrijwilliger alsook aan de kant van de ontvanger. Daar zijn er namelijk ook veel van.
De Transparantie-index van Volunteer Correct is een bruikbaar instrument dat aansluit bij de pijn van deze aflevering en waar nog veel meer gebruik van gemaakt kan worden.
